Karaman’da yaşanan sonbahar ayları

Sonbahar Ayları, uzun süren kış ayları için bir hazırlık ayları olur, Karaman’da…

Sonbaharla birlikte; güneş eğilmeye, ılımaya, gökyüzü kararmaya bulutlanmaya, yeşiller sararmaya başlar…

Mahallelerde, sokaklarda, çarşı ve pazarda gizliden gizliye bir hareketlilik görülür Sonbahar’da…

Bu hareketlilik, uzun süren kış ayları için yapılan hazırlıklardır…

Önceliği okul hazırlıkları alır. Eylül Ayı ile birlikte, kendilerini oyunlara veren çocuklar, okulları, öğretmenleri ve arkadaşları anlatılarak okullarına motive edilir. Anne ve babalarının ellerinden tutan çocuklarla, çarşı Pazar dolaşılır. Çanta, önlük, kitap, defter, yakalık, kravat, elbise, ayakkabı ve okul araç-gereci alınan çocuklar, sevinç içinde evlerine dönerler.

Çocukların ilk yaptıkları alınan kitap ve defterleri kaplamak ve üzerlerine etiketleri yapıştırmak olur. Oluşan sevinç, birkaç gün sonra oyundan kopmak ve okula gitmek kâbusuna dönüşür, çocuklarda.

Harman yerinden getirilen ya da Buğday Pazarı’ndan alınan buğdaylar, beyaz buğdaylar unluk; sarı buğdaylar ise, bulgurluk olarak önce yıkanılır. Büyük sergilerde kurutulur. İçindeki taşlar ayıklanarak, değirmenlere götürülür. Değirmenlerde öğütülen un ve bulgurlar, çuvallar içinde aşenelerdeki veya kilerdeki yerlerine konur.

Kış ayları uzun ve yaman geçer. Kar yağar. Buz ve donlar olur. Poyraz, oldukça sert eser. Isınmak için tonlarca kömür ve odun alınır. Odunluklar ve kömürlükler ağızlarına kadar doldurulur. Guzüne sobalar kurulur. Sobalarla birlikte sobaların üzerinde kestane ve sobaların içinde pişirilecek mercimekli kol böreklerinin hayalleri kurulmaya başlanılır.

Güneşin ısısı iyiden iyiye kaybolmadan etlik yapılır. Kesilen dana, inek veya koyun etinden kıyma, kuşbaşı ve kemikli kavurmalar yapılır. Etlerin bir bölümünden de sucuk ve çemene batırılan pastırma yapılır. İplere bağlanan sucuk ve pastırmalar, kurumaları için dış duvarlara çakılan çivilere asılır. Kavurmalar, sucuk ve pastırmalar, tel dolaplarına veya söğüt dallarından yapılmış selelerin altlarına konur.

İçleri boşaltılan patlıcan ve dolma biberler; sivri biberler, domatesler, taze fasulyeler, kabaklar, bamyalar iplere dizilerek, kurumaları için evlerin dış cephelerine asılırlar. Asma yaprakları salamura yapılır. Armut, elma, erik, kayısı, vişne, üzüm kurutulur. Pekmezler yapılır. Narlar toplanır. Arabalarla alınan kavunlar, saplarından bağlanarak, samanlıkların tavanındaki direklerde çakılı çivilere asılır.

Tarhanalar, salçalar, reçeller yapılır; turşular kurulur, naneler kurutulur. Beyaz peynirler salamura yapılarak tenekelere kalıplar halinde doldurulur; tulum peynirleri, deri tulumlara basılarak, buzhanelere konulur.

Uzun kış gecelerinde, arabaşılar ve pişmaniyelerin yanı sıra, yenilmek üzere; ceviz, iğde, mısır, cin mısır, nohut, kestane ve kuru incirler, belirlenen yerlerine ayrı ayrı konulur.

Gün boyunca, komşularla yapılan yardımlaşmalarla açılan ve tandırlardaki saclar üzerinde pişirilen yufkalar, evlerde hazırlanan yerlere üst üste konur.

Güzlük ekinler için topraklar işlenmeye başlanır. Karasaban ve pullukla işlenen toprağa bereketli olması dilekleriyle, tohumlar elle savrularak atılır. Bol yağmur ve kar yağması için dualar edilir. Toprak gübrelenir.

Pancarlar sökülür. Yapraklarından ayrılır. Satılmak için alım merkezlerine götürülür.

Samanlıklar samanla ve hayvan yemleriyle doldurulur.

Karaman’da hazırlıklar tamamlanmıştır. İnsanlar, uzun kış aylarında, kışın getireceği zorluklar aşacaklarına emindirler artık. Düşüncelerinde ve vicdanlarında, sadece hazırlıklarını yapamayanlar ve açıkta kalan kuşların kışı nasıl geçirecekleri yönündeki çaresizliklerinin yarattığı huzursuzluklar yer alır.

Kemal UYSALER
ibrala.com
11.02.2022