Karaman’ın hava kalitesi nasıl?

Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından hazırlanan ve Türkiye’deki hava kalitesi ile hava kirliliğinin insan sağlığına etkilerini inceleyen Kara Rapor 2024 yayınlandı. Raporda, Türkiye genelinde hava kalitesi izleme ağındaki istasyon sayısının artmasına rağmen, hava kirliliğinin izlenmesinde verimliliğin hala düşük olduğu belirtildi. THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, özellikle fosil yakıt kullanan ağır sanayinin bulunduğu bölgelerde hava kalitesinin düzenli takip edilmediğini ve nüfusun yüzde 92’den fazlasının Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre kirli hava soluduğunu vurguladı.

KARAMAN’IN DURUMU

Rapora göre, Karaman, yıllık ortalama PM10 değerinin ulusal mevzuattaki limitin (40 µg/m3) altında gerçekleştiği, yani PM10 açısından havası görece temiz olan  13 şehirden biri oldu.

İzmir’de hava kalitesi alarm veriyor. Hava kirliliğine yol açan partikül maddeler PM10 ve kanserojen PM2,5, İstanbul, Ankara ve İzmir’de düzenli ve yeterli ölçülmüyor¹.

Raporda, hava kirliliği ile meme kanseri arasındaki ilişkiye dikkat çekildi. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Gamze Varol, hava kirliliği ile meme kanseri arasındaki ilişkiye işaret eden bilimsel araştırmaların sayısının giderek arttığını belirtti.

Kara Rapor kapsamında yapılan sağlık etki değerlendirmesine göre, 2022 yılında Türkiye’de hava kirliliği sonucu gerçekleştiği tahmin edilen ölümler, önceki yıllara göre daha yüksek. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, 2022 yılında illerdeki ortalama ince partikül madde (PM2,5) düzeyleri DSÖ kılavuz değeri olan 5 μg/m3’e indirilebilseydi 68 bin 440 ölümün önlenebileceğini belirtti. 2022’de kazalar, yaralanmalar ve COVID-19 nedenli ölümler harici gerçekleşen 30 yaş üstü toplam ölümlerin yüzde 14.2’sinin hava kirliliği kaynaklı olduğu ifade edildi.

Hava kirliliğine bağlı ölümlerin en yüksek olduğu iller arasında Hakkari, Batman, Şırnak, Muş, Malatya, Iğdır, Şanlıurfa, Ağrı, Osmaniye ve Gaziantep bulunuyor. Hakkari’de 230 kişi hayatını kaybetti ve PM2,5 düzeyi 5 µg/m3’ün altına düşürülseydi bu ölümlerin yüzde 41’i önlenebilirdi.

Türkiye genelinde 2022’de 365 adet hava kalitesi izleme istasyonu olmasına rağmen, tüm istasyonlarda mevzuata göre izlenmesi gereken parametrelerin tamamına bakılmıyor. 2023 yılında toplam istasyon sayısı artmış olmasına rağmen, yeterli veri alımı sağlanan istasyon sayıları 2022 yılına göre daha düşük. Dokuz ilde hiçbir istasyonda yıllık PM10 değerlerini hesaplamak için yeterli veri yok.

2023 yılında en yüksek PM10 ortalamasına sahip olan iller arasında Malatya, Kahramanmaraş, Osmaniye, Hakkari, Aydın, Batman, Iğdır, Şırnak, Gaziantep ve Kilis yer alıyor.

Yıllık ortalaması, ulusal mevzuattaki yıllık ortalama PM10 limit değerinin (40 µg/m3) altında gerçekleşen, yani PM10 açısından havası görece temiz olan sadece 13 şehir var: Adıyaman, Bitlis, Karaman, Isparta, Antalya, Bilecik, Kırşehir, Trabzon, Giresun, Rize, Sinop, Afyonkarahisar ve Samsun. Ancak ulusal mevzuatta izin verilen yıllık ortalama PM10 kirliliği, DSÖ’nün insan sağlığı için belirlediği kılavuz değerin 2,7 katı.