“Canhasan Karaman’ın Uluslararası Sesi Olacak”

Yerli ve yabancı turizm hareketliliğinde deniz, kum ve güneş oldukça etkili bir faktör olarak yerini korurken, farklı kültürleri tanımak ve antik döneme ait şehir kalıntılarını gezmek olarak ifade edilen kültür turizmi de gün geçtikçe önem kazanıyor, arkeolojik çalışmalarla gün yüzüne çıkartılmış antik kalıntılar, özellikle yabancı misafirlerin vazgeçilmez seyahat rotaları arasında yer alıyor.  Sürdürülebilir turizm anlayışı içerisinde kültürel ve doğal çevreyi koruyarak, ekonomik kalkınmaya imkân tanıyan turizm yaklaşımlarının benimsenmesi oldukça önemli bir husus. Bu noktada, sahip olduğumuz doğal, kültürel ve tarihi varlıklarımızı korumak, tarihsel süreç ve coğrafi durumun sunduğu avantajları en iyi şekilde değerlendirmek de kaçınılmaz bir gereklilik oluyor.

Karaman; deniz, kum ve güneş gibi önemli turizm faktörlerine sahip değil fakat binlerce yıllık geçmişi ile önemli bir tarihi merkez. Bununla birlikte, sahip olduğu tarihsel ve coğrafi avantajlarını yeteri kadar gün yüzüne çıkaramamış, hak ettiği noktaya bir türlü gelememiş bir merkez. Şimdi ise Karaman’ın önünde belki de tüm bu algıları yıkacak ve makûs kaderini değiştirecek tarihi bir fırsat duruyor. Bu fırsat Canhasan Höyükleri.

Canhasan Höyüğü’nü gün yüzüne çıkarabilmek için uzun yıllar sonra yeniden başlayan arkeolojik çalışmalarla ilgili olarak projenin başındaki isim olan Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adnan Baysal hocamız ile konuştuk.

 

• Hocam merhaba. Karaman’a hoş geldiniz. Karaman’ın belki de bir dünya markası haline gelmesine vesile olacak çalışmalarınız için size ve ekibinize öncelikle teşekkür ederiz. Sizin daha önce hazırladığınız bir bildiri var. “Arkeolojide Görmek, Bakmak ve Girmek” isminde. Bu kavramlardan hareketle ilk soruyu sormak istiyorum. Bir arkeolog olarak Canhasan Höyüğü’ne baktığınızda ne görüyorsunuz? Canhasan’da var olan şey nedir?

 

• Hoş bulduk, ben teşekkür ederim, öncelikle Karaman’ın Canhasan gibi bir değere sahip çıkması çok sevindirici bir durum, dolayısıyla bizler üzerimize vazife olanı yapıyoruz, yani böylesi bir değeri yerel ve bölgeselin ötesinde, yurt çapında ve uluslararası platformlarda ve farklı düzeylerde de daha iyi tanıtılmasında bizlere Bakanlığımız (Kültür ve Turizm Bakanlığı) tarafından görev verilmesinden dolayı kendim ve Üniversitem (Ankara Üniversitesi) adına son derece müteşekkiriz ve bunun bilincinde olarak elimizden gelen ile yetinmeyip ötesine geçmek istiyoruz çalışmalarımızda. Sözünü ettiğiniz çalışmam çok iyi tanınan bir sanat eleştirmeni ve düşünür olan John Berger’in çalışmalarını okuduğum bir dönemde ve beni ciddi bir şekilde etkileyen çalışmasından yola çıkarak kaleme aldığım bir çalışmaydı. Hala o düşüncelerin beni derinden etkilediğini söylemek isterim.  Bakmak ve görmek arasındaki farkı bazen kavramak çok zordur. Hele ki bu gündelik hayatımız söz konusu olduğunda, çevremizdeki birçok şeyi görmek daha bir zor oluyor. Görmeyi farkındalık olarak almayın bu söylediklerimden, görmek derken gerçekten görmeyi, geniş bir perspektiften, gerçek değer ve potansiyeli ile görmekten söz ediyorum.

Canhasan höyüklerine binlerce yıl boyunca üzerinde yaşayanlarda dahil bugün birçok kişi bakıyordu ve hala bakıyorlar. Herkes bir başka Canhasan görüyordur. Kimimiz bir toprak yığını, kimimiz bir geçmiş, kimimiz geçmişin bilinmez sırlarını, kimimiz de onunla o kadar içli dışlı olmaktan çocukluğunu üzerinde oyunlar oynayarak geçirdiğinden farklı bir Canhasan görmektedir. Bu son derece doğal, burada söylemek istediğim Canhasan herkes için var, bunu kabul etmeliyiz ve var olacak. Bununla birlikte, belirtmiş olduğum gibi, baktığımızda ne gördüğümüz önemli. Bazılarımız çocukluğunu, bazılarımız toprak yığını görürken ben, ekibim ve bu projenin gerçekleşmesine destek veren herkesin gördüğü sanırım ortak noktalardan söz etmek gerekir. Bunları farklı genel ve farklı kategorilerde ele almak gerekecektir. Öncelikle bilimsel anlamda ele almak gerekirse, Canhasan höyükleri uzun bir kronolojik süreç içinde yerel bölgesel ve bölgeler arası olmanın ötesinde Anadolu tarih öncesi için bulunmaz eşsiz bir değer ve son derece önemli sit alanlarıdır. Anadolu tarih öncesi araştırmaları açısından ve bilimsel olarak ele alındığında kayıp halka olarak görebiliriz. Arkeolojik anlamda yerelden bölgesele ve hatta Yakındoğu’dan Balkanlara kadar uzanacak kültürel, teknolojik ve ekonomik gelişimin bir halkası durumundadır. Birçok bilimsel sorunun cevabına sahiptir. Ekonomik kalkınma açısından da yerel kalkınmaya etkisinin büyük sanayiler kadar olmasa da etkisi olacağını görmek mümkündür. Turizm açısından da son derece etkili olacaktır, bu önemi yakın bir zamanda daha da görünür bir hale gelecektir. Eğitime katkısını da görmek mümkündür. Buradaki çalışmalar gelecek kuşakların geçmiş ve tarih bilinci ile yetişmesine de destek vereceğini görebiliriz. Tüm bunlar geniş bir vizyona sahip olmakla mümkün, bu vizyonu zaten Karaman görüyor ve Canhasan’a sahip çıkıyor. Canhasan Karaman’ın uluslararası sesi olacaktır. Bu sesin yükselmesi de yine yanımızda gördüğümüz hissettiğimiz Karaman’ın desteğiyle gerçekleşecektir.

 

• Yine size ait olan bir cümle ile konuya giriş yapmak istiyorum. “Arkeolojik araştırmalarımızda dış dünya ile ilişkilerimizi kurduğumuz gibi bir ilişki içerisinde değilizdir. Yapılan araştırma projeleri geniş ve kapsamlı olarak düşünülen ve daha sonra uygulamaya geçilen birçok zincirleme eylem ve düşüncenin birbiriyle iç içe geçmiş bir biçimidir. Dışarıdan gelen etmenler, etkileşimler, iletişimler, uzmanlar ve disiplinler arası çalışmalar da eklendiğinde proje, beklenenin ötesinde karmaşık bir hal alır.” diyorsunuz. Canhasan Höyüklerindeki tarihsel potansiyeli göz önünde bulundurup, çalışmaların da onlarca yıl devam edeceğini düşündüğümüzde hem sizleri hem de bizleri bekleyen süreçle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

 

• Bu gerçekten güzel bir soru. Arkeoloji tamamen farklı bir dünyadır ve siz her zaman geçmiş ile gelecek arasındasınızdır ama bu arada olmak da şimdi anlamında değildir. Tanpınar’ın çok güzel mısraları vardır, bu durumu belki de en iyi anlatan mısralardır onlar.

 

“Ne içindeyim zamanın

Nede büsbütün dışında

Yekpare geniş bir anın

Parçalanmaz akışında” 

 

Bir arkeolog olarak işte tam da bu noktada dururuz. Bizler geçmişle şimdi arasında gidip gelirken bir yandan da geleceğe dair bir şeyleri hazırlamakla yükümlüyüzdür. Arkeolojik çalışmalar kendi içinde ne kadar çoklu disiplinler arası bir çalışmayı gerektiriyorsa, sonuçlarını kazandırdığımız şimdiki zaman dilimi içinde çok kapsamlı ve çoklu yönlerde, biraz önce belirttiğim gibi, ekonomik, kültürel, turistik ve daha birçok farklı alanlara etki eder. Tüm bu aşamalarda yeni gelişmeler olur, yeni bakış açılarından tutunda bilimsel yeniliklere kadar uzanan çok farklı şeyler olur ve bunların hepsi dinamik, akışkan ve değişken bir yapı içindedir. Bu dinamik yapı ise modern ve kültür değeri yüksek ekonomik anlamda devam ettirilebilir yeni pencereler açmaya yöneliktir. Karamanı bekleyen bu süreçte söz konusu dinamizm herkesi bu potada bir araya getirecektir. Karaman, kendi coğrafyası içinde kendi değerlerine daha fazla sahip çıkacaktır. Bu sahip çıkışıyla da daha geniş vizyonlara entegre olacaktır ki bu hem Karaman hem de entegrasyonunu gerçekleştireceği diğer birimler için çok önemli ve pozitif bir gelişme olacaktır.

 

• Hocam peki şu an için çalışmalar ne durumda, hangi aşamadayız? Ve süreç önümüzdeki dönemde nasıl işleyecek?

 

• Bu ilk çalışma sezonumuz. Dolayısıyla çalışmalarımız daha çok alt yapının kurulması, çevre düzenlemesi, lojistik ve stratejik açıdan değerlendirmeler ve çözümler üzerinden gerçekleşti. Oldukça kısa süren çalışma sezonumuzda başarılı ve sevindirici hızlı gelişmeler olduğunu belirtmeliyim. Bu çalışma sezonumuzun akabinde gelecek sene içinde gerekli başvurularımızı gerçekleştireceğiz. Başvurumuza olumlu yanıt aldığımzda önümüzdeki sezon içinde elbette hazırlamış olduğumuz plan ve projelerimiz var ve bunları sırasıyla hayata geçireceğimiz yoğun bir çalışma sezonu olacak. Bunun için sponsorlarımızın büyük desteği gerekecek, ve umuyorum bu desteği de bulacağız, çünkü Canhasan bu desteği hak ediyor, Karaman bu desteği hak ediyor, Canhasan ile birlikte bu desteği hak ediyor. Bu desteklerle Canhasan Karamanın sesi olarak Karaman’ı uluslararası platformlara taşıyacaktır, ve hiç kuşkusuz o ses duyulacaktır.

 

 

• Karaman önemli turizm beldelerinin tam ortasında yer almasına rağmen, turizm seyahat rotalarında pek yer almayan ve turizm açısından gelişme sağlayamayan bir şehir. Kazılar tamamlanıp, ören yerleri gün yüzüne çıktığında ve Canhasan’la birlikte Karaman’ın hem ülkede hem de dünyada ismi duyulmaya başlandığında, şehri ne gibi değişiklikler bekliyor? Mutlaka bu değişimi daha önce yaşamış, başarmış şehirlere tanıklık etmişsinizdir. Karaman için hangi beldeleri örnek gösterirsiniz?

 

• Karaman uzun yıllar önce Konya’dan ayrılıp kendi başına bir şehir olmasına karşılık bir şehir kimliğini geliştiremedi, bunu kabul etmek gerekir. Konya ilinin bir parçası gibi devam etti yakın geçmişe kadar. Odaklanmış olduğu tarım ve tarım ürünleri ve bunun yan sanayileri ile yeterli olmayı yeterli gördü kendine ama artık bu sürecin hızlı bir şekilde değiştiği, ve hızlı bir şekilde büyüyen bir Karaman ile karşı karşıyayız. Karaman turizm potansiyeli yüksek olmasına karşılık maalesef bunu değerlendirme yoluna gitmedi. Hızla büyüyen ve gelişen bir Karaman artık ivmesini kazandı ve tüm kulvarlarda yerini almaya başlıyor. Canhasan ve diğer potansiyel kültürel ve tarihi yerleri ile kültürel iletişime ve etkileşimde yerini alacağı kesindir. Bu da onun büyüme hızına ve büyük şehir olması yolunda katkı sağlayacağı ortadadır. Bugün 20 yıl öncesi Karaman’a baktığımızda görülenler ile şimdiki Karaman arasında nasıl bir değişiklik varsa bu değişiklikler ve gelişim önümüzdeki yıllarda hızlanarak artacaktır. Karaman’ın en büyük potansiyeli ve değerlerinden bir tanesi Karadağ’dır, ve çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bunu dışında Karadağ’ın çevresi, Binbir Kilise’den Yunus Emre Türbesine Manazan’dan Hatuniye’ye Alahan’a Tartan Konağı’na kadar o kadar çok ve güzel, görülecek yere sahip ki hepsini görebilmek için dahi uzun bir zaman dilimi ayırmanız gerekiyor. Bunun ötesinde köyleri, peyniri, Karaman’a has özel yemekleri, ki bu konuda yakın zaman içinde Sayın R. Duru tarafından hazırlanmış bir çalışmayla, zenginleştirilmiş lezzetlerini de tecrübe etmek önemli ve tüm bunlar bir artı değer olarak, yaşam tecrübesi olarak görülebilir.

 

• Bir süredir Karaman’dasınız ve çalışmalara başkanlık ediyorsunuz. Elbette bu arada şehri geziyor, ziyaretler de yapıyorsunuz. Karaman bu konunun tam olarak farkında, özellikle yöneticiler konuyla ilgili müthiş bir heyecan duyuyor diyebilir misiniz?

 

• Ah evet, bu konuda gerçekten çok büyük bir heyecanı paylaştığımızı söyleyebilirim. Her anlamda bu heyecanın devam etmesi için başta sayın Valimiz olmak üzere tüm yönetici ve yetkililere verdikleri destek ve yardımlardan dolayı kendilerine buradan teşekkür etmek istiyorum, onların bu heyecanı paylaşmaları bizim için en büyük destek olmakla birlikte bulduğumuz bu sıcak ilgi ve destek ile daha büyük adımlar atarak hedefimize hızla yaklaşacağımıza inanıyoruz.

 

• Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi yürütülen çalışmalarda size herhangi bir destek sağlıyor mu? Proje içerisinde resmi paydaş olarak yer almıyor olabilir belki ama bunu şehrin üniversitesi olarak konuyu sahiplenmeleri noktasında soruyorum.

 

• Şu an için çalışmalarımız biraz önce de belirttiğim gibi daha başlangıç aşamasında, sayın Rektörümüzle yaptığımız görüşmelerimiz oldu, kendisi konuyla hayli ilgili ve takip ediyor, eminim ileriki yıllarda Üniversite ile ortak çalışma alanları geliştirebiliriz.

 

• Çalışmaların yürütüldüğü alan şehir merkezinden uzakta bulunuyor. Alanda temel ihtiyaçların karşılanabileceği imkânlar sağlandı mı? Bu konuda eksiklikler var mı? Şehrin idarecileri çalışmaları sahiplenmiş durumda mı?

 

• Elbette, özellikle İl Özel İdaresi bu anlamda mükemmel bir lojistik ve altyapı desteği sağlıyor, Alaçatı muhtarlığından başlayan ve daha burada sayamayacağım kadar çok kişi ve kuruma çalışmalarımızda destek sağlayan tüm herkese buradan bir kez daha teşekkür etmek istiyorum

 

Zaman ayırdığınız için çok teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılar dileriz.

 

Canhasan ve bizler için bir pencere açtığınız için ben teşekkür ederim.