Kuraklığa karşı alternatif ürünler

Karaman’ı kuraklıktan dolayı maalesef ki kötü günler bekliyor. Mısır, pancar ekimine   kuraklığa rağmen destek primleri veriliyor. Bu uygulamalara bir an önce son verilmeli. Karaman  elma ağacı sayısı bakımından Türkiye’de birinci sırayı almaktadır. Şehir genelinde yaklaşık olarak 13 milyon  ağaç vardır ve her yıl 180 ile 200 bin civarında elma ağacı dikimi yapılmaktadır. Genelde Amasya Golden, Starking, Crisp, Fuji, Gala gibi çeşitler üretilmektedir. Karaman, elma üretimi açısından ise ikinci sırada yer almaktadır ve yaklaşık olarak 580 bin ton elma üretilmektedir.  50 bin ton civarında da ihracat yapılmaktadır.

Ancak bu kadar üretim ve ihracat olmasına karşın  elma üreticileri elde edilen gelirden ve hali hazırdaki durumdan hiç memnun değiller .

Neden mi?

Üretim maliyetlerinin (Zirai mücadele, ilaçlama, akaryakıt, elektrik, işçilik, sulama, nakliye vb ) yaklaşık 5 dekarda dikimi yapılan bir elma bahçesinde ortalama 15 bin TL maliyet söz konusu olmaktadır. Hava koşullarından dolayı ilkbahar soğuklarından etkilenmesi nedeniyle rekolte ve kalite kaybının olması, miras ve arazi intikal sorunlarından dolayı arazilerin parçalanması sonucu çiftçiler gelir kaybına uğramaktadırlar.

En önemli sorunlardan birisi  Karaman, Konya havzasında hatta tüm Türkiye’de  başgösteren kuraklık, bunun yanında bilinçsizce kullanılan sular yüzünden su kuyularında ve barajlarda neredeyse su kalmadı.

Çiftçiliğin ölmemesi ve daha fazla gelir elde edilmesi için alternatif ürün yetiştirmek, bölge iklim koşullarına uygun olan ürünleri ve  toprak  analizleri yapılarak çiftçilerimizi yönlendirmek gerekmektedir. Ova köylerimiz belki arazi büyüklüğünden dolayı yüksek gelir elde edebilirler ancak özellikle dağ köylerindeki çiftçilerimiz alternatif ürünlere yönlendirip hayat standartlarını yükselterek hem köyden kente göçü önlemek hemde bölgemiz ve Türkiye ekonomisine katkı sağlamak için projeler geliştirilmelidir. Elmacılık Karamanın kaderi olmamalı, alternatif ürünlere de yönelinmeli. Alternatif ürünlerin başında iklim koşullarına ve toprak yapısına uygun olan Lavanta, Altın otu(ölmez çiçeği, güneş çiçeği)ilk akla gelmektedir. Özellikle dağ köylerimizde verimsiz, üçüncü, dördüncü sınıf verimsiz topraklarda yetişen, can suyundan başka su ihtiyacı olmayan, erozyonu önleyen, tıbbi ve aromatik bitki türlerinden olup 15.20 yıl ömrü olan bir bitkidir.

Bir sonraki yazımda Lavanta bitkisinin kökeni, türleri ve nasıl yetiştirildiği ,faydaları hakkında bilgiler vermeye çalışacağım.

Doğada aromatik bitkiler deyince yüzlerce çeşit sayılabilir, ancak her bir çeşit bitkinin yetişebilmesi için iklim şartları, toprak yapısı gibi  her türün kendine has özelliklerine uygun ortamların mevcut olması durumunda tarımı yapılmalıdır.

LAVANTA:(Lavandula) Latince Lavare’den gelmekte ve yıkama anlamına gelmektedir  aroma oranı yüksek olduğundan yıkama veya banyo suyunda kullanılmaktadır. Lavanta ile ilgili “15 kızı kandırdım bir şişe lavantaya” şarkısı dillerde dolaşır. Lavandula özellikle Batı Akdeniz Bölgesi’ne yayılmıştır. Yabani olarak Balkan ülkelerinde yetişmektedir ancak  kültürü Bulgaristan, İngiltere, ABD ve Kuzey  Afrika ülkelerinde yapılmaktadır. Ülkemizin çoğu bölgesinde erozyon yolu ile topraklarımızı kaybetmekteyiz, lavanta fazla su gereksinimi olmadığından  ve çok yıllık bir bitki olduğundan dikimine daha ağırlık verilmelidir. Araştırmalara göre Türkiye’de yaklaşık 30 milyon dekar tarım arazisi atıl durumdadır. Buralarda buğday, arpa ve diğer ürünlerin yetişmediği yerlerde yetiştirilebilecek bir bitki olması nedeniyle büyük bir potansiyel mevcuttur. Bulgaristan 100 yılı aşkın süredir lavanta üretiminde tekel durumundadır ve ekonomisinin %70 bu  bitkiden ibarettir ,akademik ve enstitü  kurarak dünyada tekel durumdadır. Lavanta 20-60 cm boylanabilen Haziran,Temmuz aylarında çiçek açan yarı çalımsı çok yıllık bir bitkidir. 60 cm derinlere giden kazık bir köke sahiptir. Çok çeşidi mevcuttur ancak ekonomik değeri ve yağ oranı bakımından en kıymetli olan Lavandula Angustifolia’dır ve bu türün ençok bilinen (Sevtopolis, Dgujba,Yubileina,Hemus, Raya ve Karlovo ‘dur)  Dalları tüylü ve çıplak gri yeşil renktedir, çiçek başağının uzunluğu 16-20 cm olup, genellikle 4-6 çiçek kümesinde  ve her kümede 6-14 adet çiçek bulunmaktadır.  Ükemizde ise 1975 yıllarından itibaren Isparta ve Burdur başta olmak üzere daha birçok ilimizde yetiştirilmeye başlanmıştır. Özellikle Bulgaristan’dan gelerek ülkemize Tekirdağ’a yerleşen vatandaşlarımızın kurduğu lavanta bahçeleri vasıtasıyle bütün Türkiye’ye  lavanta ekimi yayılmıştır. Lavanta Vegetatif yöntemi(çelik)veya Generatif (Tohum)yöntemi ile çoğaltılmaktadır. Ülkemizde genellikle çeliklerin köklendirilmesi ile üretilmektedir. Çelikler ise şimdilik Bulgaristan’dan ithal edilmektedir.

LAVANTA DİKİM MEVSİMİ: Öncelikle tarlanın hazırlanması  pulluk ile derin bir sürüm yapılması çok yıllık ve köklerin derinlere kadar inmesi nedeniyle önemlidir. Genellikle Kasım, Mart ve Nisan aylarında dikilmekle beraber Kasım ayı bitkinin toprakla sağlıklı buluşması için en doğru zamandır. Dikim mesafesi ise 150 sıra arası ve 50 sıra üstü ekilmesi en uygun ölçülerdir dikim yaptıktan hemen sonra can suyu verilmesi çok önemlidir. Fazla suya ihtiyaç duymamasına karşın yılda üç dört kez sulanması verimi  artırmaktadır. İlk yıl verim %30, ikinci yıl %60, üçüncü yıl ise %100’e ulaşmaktadır. Hiçbir gübreye ve ilaçlamaya gerek yoktur. Ancak iki yılda bir yanmış gübre ile daha çok  verim için takviye edilmesi faydalı olur ayrıca yabancı ot ile mücadele için çapalamak gerekmektedir. Hasat zamanı ise bölge şartlarına göre Haziran ve Temmuz aylarıdır lavantalar  tam çiçeklendiği  zaman şafak vakti toplanması , sıcakta uçucu yağın kaybolmaması ve arılardan korunmak için gereklidir. Lavantalar iki türlü değerlendirilmektedir  birincisi kurutma yöntemi  gölge bir mekanda demet halinde tavana halka ile asılarak  veya yine gölgede bir bez üzerinde yağın kalitesini artırmaktadır.

Maliyet ve kar durumuna değinmek getekirse, maliyet olarak birinci ve ikinci yıllarda öngörülmektedir. Tarla sürümü, köklü lavanta fidesi alımı  işçilik ,ve çapalama olarak sıralayabiliriz. Masraf üçüncü yıldan itibaren sıfır düzeyine gelmektedir. Bir dönümden yaklaşık  verime göre 400-500 kg kuru lavanta çiçeği , bir tona yakın yaş lavanta çiçeğinden  %15-20 lt yağ elde edilmektedir yağın litresi 100 EURO Kuru  lavanta çiçeği ise 40 tl den alıcı bulmaktadır bu ürünlerin Karaman’da  rağbet görmesi halinde yüksek gelir edilmesi içten bile değildir.

Faydaları ise saymak ile bitmez kozmetik sanayi sağlık, gıda ürünleri olmak üzere bir çok alanda kullanılmaktadır. Ayrıca görsellik açısından turizme hizmet etmektedir. Karamanın çeşitli bölgelerinde ekimine başlanmıştır. Bunlardan birisi de Atatürk’ün Ata Yurdu Taşkale’dir. Manazan Mağaralarının bulunduğu 4 dönümlük bir araziye 5.000 adet lavanta fidesini Kasım ayında toprakla buluşturduk. Allah’a şükür %95 oranında çiçeklenme oldu. Bu köyümüze  alternatif bir gelir kaynağı olarak sunulmaktadır.

Bu ürünlerle ilgili en büyük sorun ise bütün  aromatik bitkilerin  yağlarının çıkaracak  buhar distilzasyon cihazı temini için kamu ve özel sektör kuruluşların aromatik bitki üreticilerine destek vermeleri Karaman için hayırlı olur.